- اکتبر 9, 2021
- Mehran
- بدون دیدگاه
تاریخچه قیر در ایران و جهان و بررسی استفاده‌های آن
قیر یکی از عناصر اصلی مورد استفاده در صنعت راه‌سازی است که کاربرد فراوانی دارد، این ماده سیاه رنگ باارزش یکی از اصلی‌ترین مواد در تولید آسفالت به شمار می‌رود که سالیان سال است صنعت راه‌سازی را با وجود خود دگرگون کرده است، امروز در این مقاله به سراغ بررسی تاریخچه قیر خواهیم رفت تا ببینیم این ماده از چه زمانی شناخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد، با ما همراه باشید.
قیر چیست؟
پیش از بررسی تاریخچه قیر بیایید توضیح مختصری درباره خود قیر و ماهیت آن داشته باشیم، قیر ماده‌ای سیاه رنگ است که در دمای محیط به شکل جامد بوده و با افزایش دما ابتدا به شکل خمیر و سپس به شکل مایع تغییر پیدا می‌کند. این ماده از مشتقات اصلی نفت به‌شمار می‌رود و در سولفید کربن و تتراکلرید حل می‌گردد، قیر اغلب در پالایشگاه‌های نفت تولید می‌شود. این ماده ساختاری هیدروکربنی دارد و کاربرد اصلی این ماده به‌دلیل دو خاصیت اصلی آن است که غیرقابل نفوذ بودن دربرابر آب و چسبندگی بالای آن است.
تاریخچه اولین استفاده از قیر در تاریخ
وقتی درباره تاریخچه قیر پرس و جو کنید گفته می‌شود که این ماده برای اولین بار در تاریخ در ۴ هزار سال پیش از میلاد مسیح مورد استفاده قرار گرفته است، گفته می‌شود که این ماده توسط سومریان باستان که در ساخت و ساز پیشرو زمانه خود بودند استفاده می‌شده است و این تمدن از قیر برای آب بندی برج‌های خود استفاده می‌کرده است. طبق شواهد موجود کمی پس از سومریان مصریان باستان و بابلیان نیز به مصرف این ماده روی آورده بودند و استفاده‌های گوناگونی از قیر می‌کردند، برای مثال مصریان باستان از این ماده برای آب بندی و همچنین مومیایی کردن اجساد خود که روشی برای حفظ کالبد انسان پس از مرگ به‌شمار می‌رود بهره می‌گرفته‌اند.
مطالعات انجام شده برروی مومیایی‌های مصر باستان نشان می‌دهد که این تمدن قیر مورد نیاز خود را از قیر طبیعی کوه در حوالی کانال سوئز و همینطور از معادن اطراف خود به دست می‌آوردند. جالب است بدانید که در تورات کتاب مقدس یهودیان نیز از قیر نام برده شده و در آن در داستان حضرت نوح نوشته شده است: «پس برای خود کشتی از چوب کوفر (درختی با چوب های ضخیم) بساز و حجرات در کشتی بنا کن و بیرونش را با قیر اندود کن».
بیشتر بخوانید:
بتن RCC چیست و چه کاربردی دارد؟
بازیافت آسفالت سرد چیست؟
تاریخچه قیر در ایران
قدیمی‌ترین سازه‌هایی که در ایران یافت شده و در آن‌ها از قیر استفاده شده است به حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و یا به عبارتی حدود ۵ هزار سال پیش بازمیگردد، در آن زمان در ایران امپراتوری تحت عنوان ایلام وجود داشت که بهش بزرگی از مناطق ایران امروزی را در بر می‌گرفت و یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای این امپراتوری شهر شوش به شمار می‌رفته است. در آن زمان در شوش از قیر برای مصارف پزشکی، ساخت و ساز و حتی مذهبی استفاده می‌شده است.
یکی از اولین وسیله‌های ساخته شده با قیر را می‌توان نماد مذهبی دانست که به شکل یک استوانه ساخته شده بوده است، این نماد اکنون در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود. این استوانه که در سال ۱۹۰۸ در اطراف شوش کشف شده است یک استوانه با ارتفاع ۱۹ سانتی متر و قطر ۱۱ سانتی متر است که برروی آن چندین غزال، گربه و عقاب کنده‌کاری شده اند که در آن زمان در آیین‌های مذهبی ایلامیان قداست داشته‌اند.
شواهد نشان می‌دهد که استفاده از قیر در گذشته در ایران در ساخت کاخ‌ها نیز بسیار رواج داشته است، در آن زمان ایرانیان با درک فواید استفاده از قیر در ساخت و ساز از آن برای ساخت پی ساختمان و ملات بندکشی آجرها و سنگ‌ها استفاده زیادی می‌کردند. جالب است بدانید در آن بازه زمانی از قیر برای ساخت نمای ساختمان نیز استفاده می‌شده است، برای مثال ستون‌های کاخ آپادانا در شوش از جنس چوب هستند و برروی آن‌ها برای ایجاد سطحی صاف و سیقلی از قیر استفاده شده است.
در مورد استفاده‌های پزشکی که در بالا ذکر شد نیز می‌توان به نوعی پماد اشاره کرد که از ترکیب قیر طبیعی و روغن حیوانی تولید شده و برای درمان دردهای عضلانی و روماتیسمی مورد استفاده قرار می‌گرفته است، این پماد که با نام مومیا نیز شناخته می‌شود هم‌اکنون نیز توسط مردم استان فارس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاریخچه تجارت قیر و صادرات قیر
پس از بررسی تاریخچه پیدایش و استفاده از قیر می‌خواهیم به سراغ تجارت و صادرات این ماده ارزشمند برویم، برداشت و فروش قیر در ایران طبق اسناد موجود به چشمه‌های قیر شوشتر بازمیگردد. در آن زمان خانواده‌ای از سادات شوشتر که به سادات قیری نیز مشهور بودند شروع به صادر کردن قیر به کشور هندوستان کرده بودند، این صادرات باعث شد پس از مدتی توجه کشور انگلستان به قیر ایران جلب شود که در نهایت این موضوع به خرید زمین‌های نفت‌خیز از خانواده قیر شوشتری و حفر اولین چاه نفت در ایران انجامید. در حال حاضر مکان مورد بحث با نام شهر مسجدسلیمان شناخته می‌شود.
در آن زمان به دلیل سیاست‌های غلط دولت وقت زمین‌های زیادی از چنگ مردم درآمد و در اختیار انگلستان قرار گرفت، همچنین ایرانیان از کار در صنعت نفت شهر نیز محروم شدند تا این صنعت به دست ایران نیفتند و استخراج نفت در اختیار انگلستان باقی بماند. طبق قدیمی‌ترین اسناد موجود در اسناد خانوادگی سادات قیری به نظر می‌رسد در حوالی سال ۱۲۸۵ اولین قرارداد ایران با انگلستان بر سر استخراج نفت امضا شده است که طرف دوم این قرارداد شرکتی تحت عنوان دارسی بوده است.
درباره نام این خانواده که به نام سادات قیری نیز شناخته می‌شوند باید بگوییم که در سال‌های ۱۳۰۰ به بعد که در ایران گرفتن شناسنامه اجباری شد بسیاری از مردم نام‌خانوادگی خود را بر اساس شغل خود انتخاب می‌کردند و از آن‌جایی که کار این خاندان تهیه قیر بوده است نام‌خانوادگی قیری برروی آن‌ها قرار داده شد.
بیشتر بخوانید:
چیپ سیل چیست و چه کاربردی دارد؟
عوامل تاثیرگذار در خرابی آسفالت
استفاده‌های جدید از قیر در قرن ۱۳ام شمسی
علاوه بر استفاده‌های قدیمی که در بالا برای قیر بیان شد با توجه به استخراج زیاد قیر در ایران استفاده‌های جدیدی نیز برای این ماده ارزشمند یافت شد، برای مثال در قرن ۱۳ام هجری شمسی از قیر برای تولید بوریا استفاده شد، اگر تاکنون نام بوریا را نشنیده‌اید باید بگوییم که بوریا نوعی حصیر است که با نی شکافته شده بافته می‌شود و از قیر برای ایجاد مقاومت این محصول در برابر جذب آب استفاده می‌شود تا به مرور زمان این محصول با گرفتن رطوبت خراب نشود.
همچنین از قیر در آن زمان برای جداسازی شلتوک از برنج (پوسته قهوه‌ای رنگ روی برنج که در واقع همان سبوس برنج است)، قیراندود کردن ساختمان‌ها، گرم کردن کوره‌های صنعتی و… استفاده می‌شده است. امروزه نیز این ماده سیاه با ارزش کاربردهای بسیار فراوانی دارد که اگر بخواهیم درباره تمامی آن‌ها صحبت کنیم به مقاله مفصل دیگری نیاز است اما شاید بتوان مهم‌ترین کاربرد کنونی قیر را کاربرد آن در راه و شهرسازی دانست که وجود قیر باعث افزایش قابل توجه کیفیت و ماندگاری آن‌ها شده است.
از اینکه با شرکت آسفالت ماکادام همراه هستید از شما سپاس‌گزاریم، اگر تجربه‌ای از تولید و یا استفاده از قیر دارید لطفا آن را با ما و دیگر خوانندگان محترم سایت درمیان بگذارید، فراموش نکنید که با نظرات ارزشمند خود را درباره تاریخچه قیر ما را همراهی کنید.